Lootboxes hebben in de gamingwereld al heel wat stof doen opwaaien. Hoewel gamers ze massaal blijven aankopen, kunnen zij de afgelopen jaren op de afkeuring rekenen van onder meer bezorgde ouders, consumentenorganisaties, academici, toezichthouders op het gebied van kansspelen, en regelgevende instanties. Hieronder volgt een bespreking van het juridisch statuut van lootboxes in België met vervolgens een korte vergelijking met de aanpak in andere landen. Dit leidt tot de conclusie dat omtrent lootboxes geen eensgezindheid bestaat in de Europese Unie (en daarbuiten) en dat gameontwikkelaars- en uitgevers die een specifieke vorm van lootboxes wensen aan te bieden in hun games er goed aan doen om dit op voorhand juridisch af te toetsen, zodat dit niet in strijd met toepasselijke nationale regels gebeurt.
Wat zijn lootboxes?
Lootboxes zijn virtuele ‘schatkisten’ in videogames. Soms kan je ze simpelweg verdienen door een game te spelen, bijvoorbeeld door een bepaalde missie te voltooien, of door je behaalde in-game punten in te wisselen voor een lootbox. Meestal worden lootboxes (en/of de virtuele sleutels om ze te openen) echter ook optioneel tegen betaling van een relatief kleine som geld aangeboden, per stuk of in de vorm van een pakket. Om een idee te geven: voor Overwatch-lootboxes betalen gamers momenteel ongeveer 1 euro per exemplaar, terwijl voor Counter-Strike: Global Offensive gerekend kan worden op minstens 2,5 euro om een lootbox te openen (bovenop de kost van de lootbox zelf).
Wie een lootbox opent, ontvangt een (of meerdere) willekeurig(e) in-game item(s) uit een vooraf bepaalde selectie, waaronder bijvoorbeeld outfits, wapens, voertuigen, personages, in-game punten en/of upgrades. Deze items kunnen een louter esthetische meerwaarde bieden of kunnen je daadwerkelijk verder helpen in het spel door bijvoorbeeld je wapenarsenaal te versterken. Op voorhand weet je als gamer echter niet welk item je uit een lootbox zal ontvangen. Of je er mee zal ‘winnen’ dan wel ‘verliezen’, is in geval van betalende lootboxes dan ook onzeker. Hiermee onderscheidt de aankoop van een lootbox zich van de rechtstreekse aankoop van een in-game item, in welk geval de speler geacht kan worden om op voorhand voldoende te kunnen afwegen of hij een bepaalde prijs wenst te betalen voor een item.
Gamers die op zoek zijn naar een specifiek item, dat soms enkel verkrijgbaar is via het openen van lootboxes, kunnen zo vertrokken zijn voor de aankoop van een groot aantal lootboxes om dit specifieke item te pakken te krijgen. In die zin maken sommigen de vergelijking met ‘mystery boxes’ uit de echte wereld zoals pakjes verzamelkaarten, waarbij het ook heel wat tijd en geld kan kosten om die ene bijzondere kaart te bemachtigen.
Kritiek en juridisch kader
Door het verrassingselement verbonden aan lootboxes, hebben zij (en de aanbieders ervan) sinds hun introductie in de gamingwereld zware kritiek te verduren gekregen. Deze kritiek was vooral ingegeven door de mogelijke negatieve impact die lootboxes zouden hebben op (in het bijzonder jonge) consumenten, met name door de grens tussen behendigheidsspel en kansspel te doen vervagen en hierbij onder meer gebruik te maken van begeleidende technieken zoals visuele en geluidseffecten die winst of verlies aangeven. Het resultaat zou zijn dat gamers reeds op jonge leeftijd gokken als normaal zouden kunnen gaan beschouwen.
Een recente studie naar lootboxes verricht in opdracht van het Europees Parlement stelt met betrekking tot hun juridisch statuut vast dat de EU zelf geen rechtstreekse bevoegdheden heeft in gokmateries, waaronder ook de aanbieding van lootboxes potentieel valt (zie hieronder). Wel is het in ieder geval zo dat de aanbieders van lootboxes zich te allen tijde dienen te houden aan de algemene regels van het consumentenrecht zoals deze inzake oneerlijke handelspraktijken en bedingen. De studie stelt evenwel vast dat lootboxes in de meeste lidstaten juridisch niet beschouwd worden als 'kansspel' of ‘gokken’, met als resultaat dat naast voornoemde algemeen toepasselijke regels vaak geen bijkomende specifieke regelgeving van toepassing is.
In België is dit evenwel het geval en geldt een totaalverbod op betalende lootboxes, die juridisch te kwalificeren zijn als ‘kansspel’. De redenering achter dit verbod wordt hieronder besproken, waarna een korte vergelijking volgt met enkele andere landen.
België: waarom een verbod?
De Kansspelcommissie, de officiële regulator van de kansspelsector in België, ondernam reeds actie in het voorjaar van 2018, op vraag van minister van justitie Koen Geens, door een onderzoek te voeren naar de aanbieding van lootboxes in videogames. Hierin onderzocht de Kansspelcommissie in het bijzonder of lootboxes onder de Belgische Kansspelwet vallen en welke aanbevelingen voortvloeien uit het antwoord op deze vraag. Voor haar onderzoek selecteerde de Kansspelcommissie 4 zogenaamde ‘AAA-games’: Overwatch, Star Wars Battlefront II, FIFA 18 en Counter-Strike: Global Offensive.
In het onderzoek stelt de Kansspelcommissie als bijkomend element vast dat de bestaande PEGI-leeftijdsnormen wel inhoudelijk nagaan of een game op een bepaalde manier ‘gokken’ simuleert door spelers bijvoorbeeld deel te laten nemen aan een in-game pokertafel. Echter gaan de betrokken normen niet systematisch na of hierbij sprake is van het inzetten, winnen of verliezen van echte geldbedragen en wordt dit in principe dus niet mee in rekening genomen om te bepalen welke leeftijdsnorm van toepassing is.
De Belgische Kansspelwet hanteert 4 constitutieve elementen om te spreken van een ‘kansspel’. Meer bepaald dient sprake te zijn van een spelelement, een ingebrachte inzet, het verlies van deze inzet dan wel behaalde winst, en een toevalsfactor. Na analyse besloot de Kansspelcommissie dat aan alle voorwaarden voldaan is voor wat betreft betalende lootboxes, waardoor de aanbieding hiervan in videogames niet toegelaten is binnen België, omdat dit beschouwd wordt als een illegaal kansspel. Hieronder worden de vereiste elementen onder de Belgische Kansspelwet en hun toepassing op de aanbieding van lootboxes, besproken in het licht van de bevindingen van de Kansspelcommissie:
1. Spelelement
Een spelactiviteit houdt volgens de Kansspelcommissie ofwel een competitie tussen meerdere spelers in, ofwel het bereiken van een bepaald resultaat door één enkele speler. In casu speelt de gamer die een lootbox opent tegen de relevante gamesontwikkelaar of -uitgever als ‘spelfabrikant’, net zoals dat het geval is wanneer men bijvoorbeeld in een casino gebruik maakt van een gokautomaat. Het resultaat van het spel bepaalt dan de winst of het verlies van de speler.
Bovendien neemt de speler meestal actief deel aan het spel, bijvoorbeeld door de lootbox te moeten openen met een virtuele sleutel, of door op een knop te moeten duwen om een rad te laten draaien, op welke manier wordt weergegeven welk item aan de speler wordt toegekend.
De studie besluit dat lootboxes ‘spellen’ zijn in de zin van de Kansspelwet.
2. Inzet
Ten tweede moet sprake zijn van een waardeerbare inzet van om het even welke aard. Hiermee wordt niet gedoeld op de aankoop van het spel zelf, noch enige hieraan gekoppelde abonnementen zoals bijvoorbeeld gebruikelijk is bij bepaalde online games. Wel doelt de studie op bijkomende betalingen die de gamer verricht bovenop voornoemde ‘basiskosten’, met het oog op de aankoop van lootboxes. Als ‘inzet’ komt in aanmerking: alle zaken die de speler nuttig of mooi vindt en waarvoor hij geld betaalt.
De inzet kan enerzijds rechtstreeks bestaan uit monetair geld (zoals bij Overwatch of Counter-Strike: Global Offensive), in welk geval duidelijk sprake is van een inzet. Anderzijds is het mogelijk dat de speler eerst ‘in-game-currency’ zoals ‘credits’ of ‘coins’ moet aankopen met echt geld. In dergelijke gevallen brengt de speler in het spel een vermogenswaarde in die dient als deelnamekost/vergoedingskost voor de lootbox, zo stelt de Kansspelcommissie.
Wanneer een lootbox wordt aangekocht in een spel (rechtstreeks dan wel met aangekochte in-game-currency) is dus sprake van een inzet in de zin van de Kansspelwet.
Punten die je dan weer louter verdient door een game te spelen, en die je kan inwisselen voor lootboxes en andere beloningen (loutere ‘game-play-currency’), tenminste wanneer je deze punten niet (optioneel) met echt geld aankoopt, zullen niet als een inzet worden beschouwd waardoor geen sprake zal zijn van een kansspel.
3. Kans op winst of verlies
Ten derde dient sprake te zijn van een mogelijkheid tot winst of verlies in hoofde van de speler of inrichter van het spel. De Kansspelcommissie stelt hiervoor de vraag of de speler steeds waar voor zijn geld ontvangt, dan wel of het item verkregen uit de lootbox van lagere waarde (verlies) of van hogere waarde (winst) is dan de aankoopsom die de speler heeft neergelegd voor de lootbox.
De winst mag van om het even welke aard zijn, waarbij de vorm of omvang irrelevant is en niet noodzakelijk geldelijk hoeft te zijn. Een “skin” die het uiterlijk van bijvoorbeeld een wapen of personage verfraait, kan dan wel van louter esthetische aard zijn, maar spelers hechten er wel degelijk (subjectieve) waarde aan en deze waarde wordt ook benadrukt door de spelontwikkelaars en -uitgevers zelf. Items kunnen ook waarde krijgen door bewust schaarste te creëren (bv. wanneer een item slechts gedurende een beperkte periode uit een lootbox verkregen kan worden). Ook eventuele voordelen die een speler kan verkrijgen ten aanzien van andere spelers die geen lootboxes aankopen, worden door de Kansspelcommissie beschouwd als ‘winst’ (bv. wanneer bepaalde levels enkel te bereiken zijn met voorwerpen verkregen uit lootboxes).
Een ‘verlies’ kan eveneens van om het even welke aard zijn. Zelfs wanneer via de aankoop van een lootbox items zouden worden verkregen die volgens de ontwikkelaar of uitgever geen waarde hebben, dan zal het bedrag van de inzet het integrale verlies uitmaken in hoofde van de speler en een integrale winst voor de spelontwikkelaars en -uitgevers, zo stelt de Kansspelcommissie.
De items die verkregen worden uit lootboxes, kunnen soms op hun beurt op een online markt verder worden verhandeld met andere spelers, wanneer de spelontwikkelaar of -uitgever deze mogelijkheid heeft opengezet door toe te laten dat spelers items overdragen aan elkaar, of zelfs rechtstreeks hun items op een specifieke markt aan elkaar te verkopen zoals via gamingplatform Steam mogelijk is. In dergelijke gevallen hangt een duidelijke geldwaarde vast aan het verkregen item, die kan fluctueren in functie van vraag en aanbod binnen de community van een specifieke game. Soms zal het ontvangen in-game item daarentegen onherroepelijk gekoppeld zijn aan het account van de speler en kan dit niet verder uitgewisseld worden met andere spelers. Een dergelijke beperking vormt evenwel geen beletsel voor de toepassing van de Kansspelwet, maar andere landen zoals Nederland maken hierin wel een onderscheid.
De Kansspelcommissie stelt bij alle bestudeerde lootboxes vast dat er winst en verlies wordt ervaren.
4. Toeval
Er dient tot slot een toevalsfactor aanwezig te zijn in het spelverloop, de aanduiding van de winnaar, of de bepaling van de winstgrootte. Het volstaat evenwel dat een toevalselement als louter bijkomstige factor aanwezig is. Het is in dit verband duidelijk dat de gamer in de regel geen invloed uitoefent op noch controle heeft over het resultaat van het openen van een lootbox.
De Kansspelcommissie merkt op dat het bij lootboxes vaak geheel onduidelijk is welke toevalsgenerator specifiek wordt gebruikt (met name voor het beslissen van welk item de speler ontvangt) en of deze volledig objectief is. Het zou bijvoorbeeld kunnen dat van de speler geregistreerde gegevens zoals diens aantal gespeelde uren, locatie en portefeuillesaldo in rekening worden genomen om de inhoud van een lootbox te manipuleren.
In casu is sprake van een toevalselement omdat de speler die een lootbox opent, de inhoud hiervan niet kan raden en ook geen systematiek kan ontdekken in de items die hij eruit ontvangt (buiten eventuele algemene beschrijvingen zoals gepubliceerd door de ontwikkelaar of uitgever). Bovendien kan de speler verkeerdelijk denken dat hij op elk item uit de lootbox evenveel kans maakt.
België vs. andere landen
Het mag duidelijk zijn dat het onderzoek naar lootboxes door de kansspelregulator in België negatief uitdraaide voor de gamingindustrie. Het standpunt van de toezichthouder is duidelijk: betalende lootboxes in games maken een verboden kansspel uit, aangezien ze beantwoorden aan alle constitutieve elementen hiervan en niet onder één van de door de wet voorziene uitzonderingen vallen waarvan de exploitatie wel is toegelaten. Dit betekent dat gamesontwikkelaars en -uitgevers die toch betalende lootboxes aanbieden in België, strafrechtelijke sancties riskeren, met name gevangenisstraffen tot 5 jaar en boetes tot 800.000 euro. In geval van recidive of wanneer het misdrijf wordt gepleegd ten aanzien van minderjarigen, kunnen deze straffen nog eens verdubbeld worden.
In Nederland is men iets minder streng. Daar heeft de Kansspelautoriteit voornamelijk problemen met lootboxes waarvan spelers de inhoud verder kunnen verhandelen omdat de inhoud overdraagbaar is aan andere spelers, wat onder meer het geval was in FIFA Ultimate Team. Recent is in Nederland overigens een nieuwe wet ‘Kansspelen op afstand’ in werking getreden, die voortaan mogelijkheden biedt om online op legale wijze kansspelen in te richten (voorheen verboden), voor zover een vergunning wordt verkregen, maar de Kansspelautoriteit liet reeds weten dat zij onder deze nieuwe wet nog steeds geen vergunning zal verlenen aan aanbieders van games met lootboxes.
In landen zoals Japan en China bestaat eveneens reeds een (gedeeltelijk) verbod op lootboxes. In landen zoals het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten, Brazilië en Australië wordt momenteel een dergelijk specifiek verbod op lootboxes overwogen. Duitsland overweegt dan weer minder verregaande maatregelen, zoals een leeftijdsbeperking.
Wat als ik gamesontwikkelaar of -uitgever ben?
Als ontwikkelaar en/of uitgever van games, is het belangrijk om voor ogen te houden dat bepaalde in-game transacties onder de kansspelregelgeving en bijhorende voorwaarden of zelfs verbodsbepalingen kunnen vallen. Of dit al dan niet relevant is voor jouw gamingproduct, zal enerzijds afhangen van in welke landen de games beschikbaar zijn. Hoewel een algemene tendens merkbaar is om lootboxes steeds kritischer te gaan benaderen, is er op heden namelijk geen overkoepelende bijzondere regelgeving op EU-niveau van toepassing, waardoor lidstaten hieromtrent zelf hun beleid uitstippelen, waarbij meer bepaald de tekst en interpretatie van de nationale kansspelwetgeving een belangrijke rol zullen spelen. Anderzijds zal de eventuele toepasselijkheid van nationale bijkomende voorwaarden of verboden, waar relevant, afhangen van hoe de concrete mechanismen rond de aangeboden lootboxes eruitzien (legt de speler rechtstreeks of onrechtstreeks echt geld neer om de lootbox te bemachtigen en/of openen, is de inhoud van de lootbox verder verhandelbaar, …). In bepaalde gevallen kan het eerder aangewezen zijn om spelers louter toe te laten om rechtstreeks die in-game items aan te kopen die zij graag willen toevoegen aan hun verzameling, om zo de toepassing van zware kansspelregelgeving te vermijden en in het bijzonder toepasselijke verboden, zoals in België, niet te schenden.
Mr. Franklin kan jou steeds bijstaan om te vermijden dat je onbedoeld in strijd met de wet lootboxes zou aanbieden in jouw games op de Europese markt.
Σχόλια